مبارزه علیه جنایتهای ناموسی درسطح سازمان ملل
لیلا پرویزات / در گفتگو با سهیلا وحدتی
لیلا پرویزات* یک فمینیست و پژوهشگر ترک است که تصویب قطعنامه سازمان ملل برعلیه جنایت‌های‌ناموسی علیه زنان ودختران** بطور عمده حاصل تلاشهای اوست. با لیلا پرویزات از طریق لواس هرمان***، دوست مشترکی که در سازمان ملل فعال است، آشنا شدم. از آنجایی که در کشور ما نه تنها جنایتهای ناموسی بلکه سنگسار نیز وجود دارد که می‌توان آن را نوعی «جنایت ناموسی توسط حکومت» دانست، با لیلا گفتگویی درباره شیوه مبارزه او در سازمان ملل داشتم که ترجمه آن را در زیر می‌بینید.
با سپاس از لواس به خاطر فراهم ساختن امکان این گفتگو و با آرزوی موفقیت بیشتر برای لیلا.
سهیلا وحدتی
سهیلا وحدتی – دکتر لیلا پرویزات، شما نقش محوری در تصویب قطعنامه سازمان ملل علیه جنایتهای ناموسی داشته‌اید. با توجه به اینکه اعلامیه سازمان ملل درباره محو هرگونه خشونت علیه زنان وجود دارد، لطفا توضیح دهید که چرا شما بطور مشخص روی جنایتهای ناموسی علیه زنان و دختران تاکید کرده و این موضوع را در سطح سازمان ملل متحد مطرح کرده‌اید؟
لیلا پرویزات – بیانیه با قطعنامه تفاوت دارد. این دو از نظر مفهوم و استراتژی هدف‌های متفاوتی را دنبال می‌کنند. ما زنان مدافع حقوق بشر که با خشونت علیه زنان مبارزه می‌کنیم، باید همواره هشیار و آماده عمل باشیم تا مبارزه با این موارد دهشتناک نقض حقوق بشر زنان را در صدر دستور کار خود قرار دهیم. قطعنامه‌ها یکی از راههای انجام این کار هستند.
قطعنامه‌ها سندهای مشخص و دقیق هستند. اگر شما بخواهید که موضوعی را که به ندرت مورد بحث قرار گرفته در مقابل سیستم سازمان ملل مطرح کنید، باید مساله را معرفی کرده و موضوع مورد نظر را در همه قطعنامه‌های مربوطه بگنجانید. البته این با کار مرتب و پیگیری در لابی (lobby) در مدت زمان طولانی انجام می‌گیرد. وقتی که من ابتدا حدود ده سال پیش در کمسیون حقوق بشر سازمان ملل در ژنو کار لابی درباره جنایتهای ناموسی را آغاز کردم، هیچکس نمی‌دانست که جنایت ناموسی چیست و مرتب به من می‌گفتند که برو نیویورک جایی که “کارهای زنان می‌کنند”. خوب طبیعتا من به پافشاری برای حضور در کمیسیون حقوق بشرادامه دادم و باز هم دوباره و دوباره به ژنو بازگشتم!
البته کمیسیون حقوق بشر خیلی سیاسی عمل می‌کند، مثل مجمع عمومی، و بحث‌های داغ در میان یک گروهی درمی‌گیرد که خیلی در راستای خط فکرعمومی غالب (mainstream) و مردانه (malestream) هستند. این جایی است که من می‌خواستم مساله را طرح کنم. مسائل زنان و خواسته‌های آنان باید در مکانیزم‌های اصلی غالب (mainstream) در سطوح خیلی بالا مطرح شود، و نه فقط در مکانیزم‌ها و نهادهای مربوط به مسائل زنان. بنابراین ما باید بویژه در جایی روی قطعنامه‌ها کار کنیم که درجه بالایی از ناآگاهی جنسیتی وجود دارد. بدین‌ترتیب شما باید همه راهکارهای مربوطه را با در نظرداشتن یک دیدگاه فمینیستی هدف کار خود قرار دهید.
سهیلا وحدتی – ممکن است درباره روند پیشنهاد قطعنامه و تصویب آن توسط مجمع عمومی توضیح دهید؟ و لطفا بگویید که مثلا چقدر طول کشید و چه افراد یا سازمانهای دیگری درگیر بودند، و یا چه کشورهایی از آن حمایت کردند.
لیلا پرویزات – این قطعنامه مشخص ابتدا در پاییز سال 2000 توسط کشور هلند پیشنهاد شد. قطعنامه هر دوسال یکبار در دستور کار قرار می‌گیرد. الان یک قطعنامه عمومی درباره خشونت علیه زنان وجود دارد، و جنایتهای ناموسی از پاییز گذشته بخشی از این سند بزرگ است. در آغاز مشکلاتی وجود داشت که مانع از این می‌شد که این قطعنامه در دستور کار قرار گیرد. سپس در سال 2004 ترکیه و بریتانیا بطور مشترک پیشنهاددهندگان اصلی این قطعنامه شدند. موفقیت خیلی بزرگی بود. ما هشت سازمان از کشورهای اسلامی داشتیم که جزو پیشنهاددهندگان اصلی این قطعنامه بودند. بطور مشخص در پاسخ به این پرسش شما باید بگویم که همانطور که می‌دانید سازمانهای غیردولتی نمی‌توانند پیشنهاددهنده قطعنامه به سازمان ملل باشند. من قویا پیشنهاد می کنم که روند کار سازمان ملل و شیوه کار همه نشست‌ها را بیاموزید. خیلی مهم است که راهکارهای سازمان ملل را هشیارانه و بطور پیگیر و مداوم استفاده کنید. ولی اول باید آن را بیاموزیم!
اگر موضوعی هست که می‌خواهید مطرح کنید، ابتدا سندهایی را که به این موضوع مرتبط هست و راهکارهای مربوط به مساله را بیابید. سپس باید کشورهایی را که درباره اینگونه مسائل موضع دوستانه یا غیردوستانه دارند مشخص کنید، و با همه آنها بطور دائمی لابی کنید تا آنچه را که مورد نظرتان هست بدست آورید. برقراری تماس شخصی و پیگیر با دیپلمات‌ها خیلی مهم است. لابی کردن فقط در شرکت در نشست‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه در تمام طول سال باید به همه کشورها اطلاع‌رسانی کنید.
مدت زمانی در هر موردی متفاوت است. برای من حدود نه سال طول کشید. ولی مدت زمان برای افراد متفاوت یکسان نیست. شما وارد عمل شوید و استراتژی خود را انتخاب کنید. باور کنید که در این کار خیلی می‌توان ابتکار بکاربرد!
سهیلا وحدتی – شما تاثیر واقعی این قطعنامه را در امر کاهش یا حذف جنایتهای ناموسی علیه زنان و دختران در کشورهای مختلف وبویژه در خاورمیانه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا نهادهای سازمان ملل بطور جدی این قضیه را دنبال می‌کنند؟
لیلا پرویزات – موضوع این قطعنامه به شکل‌های گوناگون و از طریق راهکارهای متفاوت در سیستم سازمان ملل دنبال می‌شود. نکته اساسی این است که این قطعنامه‌ها در زندگی روزمره ما کاربرد داشته باشد. منظورم این است که کشورها باید آمادگی عمل لازم را در امر ریشه‌کن کردن اینگونه جنایت‌ها فراهم نموده و با مساله معافیت از مجازات برخورد کنند.
اعلامیه‌ها و قطعنامه‌ها سندهای خیلی مهمی هستند که نشانگر اهداف و موضعگیری‌های کشورها نسبت به مساله هستند ولی همه این سندها باید در زندگی روزمره به فعل درآیند. واکنش دولتها دررابطه با این سند خیلی نسبت به هم متفاوت بوده است. در ترکیه یک مقدار کارهایی انجام شده ولی کافی نیست.
شاید یک تجربه شخصی وضعیت را کاملا روشن کند. پس از آنکه قطعنامه در دور دوم در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2002 تصویب شد، من هماهنگ‌کننده تلاشهای لازم برای ترجمه قطعنامه به 13 زبان گوناگون بودم. پس از آن قطعنامه را در همه دنیا در میان بسیاری از کنشگران و سازمانهای گوناگون پخش کردم. البته قطعنامه را به یکی از سازمانهای زنان در منطقه جنوب شرقی ترکیه هم دادم که منطقه فقیری است با تاریخچه‌ی درگیری‌های مسلحانه. در یکی از شهرهای کوچک این منطقه، زنان یک کارگاه آموزشی درباره حقوق بشر زنان داشتند. شرکت کنندگان یک نسخه از این قطعنماه را به زبان ترکی و همچنین کرمانجی که زبان کردهای کشور است دریافت کردند. وقتی که یکی از شرکت‌کنندگان بیسواد که ترکی را هم نمی‌توانست بخوبی صحبت کند درباره این قطعنامه پرسید، به او توضیح داده شد که این قطعنامه از طرف سازمان ملل است. البته او اصلا نمی‌دانست که سازمان ملل چیست که آن را هم برایش توضیح دادند. پس از آنکه شنید که قطعنامه درباره جنایتهای ناموسی است و در محل دوری بنام نیویورک عده‌ای از مردم وقت گذاشته و روی این قضیه کار کرده‌اند، گفت که “آه، پس یعنی سرنوشت من میتونه قتل ناموسی نباشه؟”
هراقدام و هرآنچه که ما انجام می‌دهیم خیلی قدرتمند و دگرگون‌کننده است، و ما گاه فراموش می‌کنیم که چقدر همه ما به هم پیوسته هستیم. این یک داستان خیلی موثری است که من دوست دارم آن را به همه و بویژه به دیپلمات‌ها بگویم زیرا آنها همواره از من می‌پرسند که آیا کاری که آنها انجام می‌دهند به زندگی روزمره زنان مربوط می‌شود و در زندگی آنان تاثیری دارد یا نه. این اقدامات خیلی به زندگی زنان مربوط بوده و تاثیر عظیمی دارد. ولی ما به عنوان کنشگران و سازمانهای غیردولتی که در عمل با این زنان پیوند داریم عنصرهای کلیدی در برقرار ساختن این ارتباط هستیم.
سهیلا وحدتی – چنانچه می‌دانید، برخی جنایتهای ناموسی در ایران توسط حکومت برسمیت شناخته شده و در مواردی حتی توسط حکومت اجرا می‌گردد. اگر مردی زن خود را به خاطر رابطه نامشروع به قتل برساند، مجازات نخواهد شد. شلاق و سنگسار شیوه‌های قانونی مجازات برای رابطه جنسی پیش از ازدواج و زنا هستند. شما که سالها برعلیه جنایتهای ناموسی مبارزه کرده‌اید، چه پیشنهادها و راهنمایی‌هایی برای کنشگران حقوق بشر و مدافعان حقوق زنان در ایران بویژه برای فعالان کمپین قانون بی‌سنگسار دارید؟
لیلا پرویزات – آنچه در ایران در رابطه با شلاق زدن و سنگسار انجام می‌گیرد، قابل پذیرش نیست. این مجازات‌ها باید فوری متوقف شود. کنشگران حقوق بشرزنان باید یک استراتژی چند جانبه و کلی برای پایان دادن به این امر را دنبال کنند. اول از همه، توجه بین‌المللی به مساله بسیار خوب است اما بدون پرداخت هزینه نیست.
هربار که توجه از خارج روی هر مساله‌ای جلب می‌شود، بویژه در مورد نقض حقوق بشر زنان، واکنش منفی و مقاومت فزاینده در داخل وجود دارد. در همان حال، در این موارد از بسیاری جنبه‌ها “پوشاندن” قضیه افزایش می‌یابد. پیشنهاد من این است که برای حذف این مجازات‌ها با نهادهای بین‌المللی حقوق بشر لابی کنید و همزمان از گروه‌های فعال در این زمینه در ایران پشتیبانی کنید. در نهایت، فقط به زنانی که در سطوح پایین درگیر هستند گوش کنید و ببینید که آنها بطور دقیق چه می‌خواهند بکنند؟ گفته‌های آنها راه را نشان می‌دهد.
شما می‌توانید از ارتباطات خود در داخل کشور استفاده کنید. من مطمئن هستم که آنها خیلی بهتر از هر کس دیگری می‌توانند شما را راهنمایی کنند. شما به عنوان مهاجرینی که در خارج از ایران زندگی می‌کنید البته می‌توانید سهم خود را در این زمینه انجام دهید. در عین حال، شما خود نیز باید آماده واکنش منفی هم باشید و اینکه به عنوان “نوع دیگر خارجی” برچسب بخورید. ما هم وضعیت مشابهی با جمعیت ترک مقیم اروپا داریم. فقط بخاطر داشته باشید که این یک شبکه در هم تنیده و بسیار پیچیده‌ای است که دائم در حال تغییر است و به پیش می‌رود، و از همین‌رو نیاز به رهبری نوآورانه و ریسک‌پذیری دارد. شما فقط باور فمینیستی خود را دنبال کنید و فراموش نکنید که مردان را هم به عنوان عامل دگرگون‌سازی در راه حذف اینگونه مجازات‌ها با خود همراه کنید.
***Lois Herman
About The Author
