September 23, 2008

مرگ براثر حلق آویز چگونه رخ می‌دهد

شکنجه ای که همراه دارزدن و حلق آویز کردن به قربانی اعمال می‌شود تا کنون مورد توجه هیچیک از مقامات قضائی و ‏حقوقدانان کشور ما قرار نگرفته است. ‏

از آنجایی که «اعدام» بالاترین مجازات است، شکنجه‌‌های ضمن به قتل رسیدن قربانی قوه قضائیه اصلا به حساب نمی آید. انتخاب ‏شیوه قتل توسط قانون به عهده قاضی گذاشته شده است تا به میل خویش تیرباران، حلق آویز، یا به صلیب کشیدن را اختیار کند. درد ‏و عذابی که ناشی از شیوه مشخص اجرای قتل است، شکنجه‌ای است که در سیستم مجازات قضایی – و متاسفانه در میان حقوقدانان ‏نیز – اصلا به حساب نمی آید. این در حالی است که معمول‌ترین شیوه اعدام در ایران حلق آویز است و بیش از یک قرن است که ‏شیوه ساده حلق آویز بسیار سریع و بدون عذاب خفگی برای قربانی روشن و مشخص و تدوین شده است.‏

سالانه بیش از ۳۰۰ نفر درایران اعدام می‌شوند، بیش از سیصد فقره قتل زیر عنوان «قصاص» و «اعدام» توسط قوه قضائیه انجام ‏می گیرد. و سخنگوی قوه قضائیه، آقای علیرضا جمشیدی، می‌گوید که این رقم «زیاد نیست»! (۱). شاید به این دلیل که با تصویب ‏لایحه مجازات اسلامی که مجازات «اعدام» را برای ارتداد و جادوگری و … در نظر گرفته است پیش بینی می شود که این رقم ‏افزایش یابد.‏

در مبارزه با اعدام باید با همه جنبه‌های آن مبارزه کرد: هم با قتل برنامه ریزی شده‌ای به نام «اعدام»، و هم با شکنجه‌‌ی همراه قتل. ‏

گرچه بحث درباره‌ی جزئیات این شکنجه و تشریح مکانیزم جان دادن دلپذیر نیست، اما بس ضروری است – ولو بطور خیلی ‏خلاصه – که مطرح گردد چرا که باید از آنچه که بطور متوسط تقریبا هرروز بر یکی از شهروندان این کشور می‌رود، آگاه ‏باشیم. حتی اگر این همه تنها بر یک نفر رود، باز باید از آن آگاه باشیم. آگاهی است که مسئولیت را به دنبال می آورد. گرچه چشم ‏بستن به روی واقعیت باری از مسئولیت ما نمی کاهد!‏

مجازات باستانی ایرانی

حلق آویز کردن و به دار آویختن یکی از شیوه های قدیمی مجازات مرگ است. باستانی‌ترین اثر این مجازات شاید به کشور ایران ‏برمی‌گردد. “در حدود‎ 2400 ‎سال پيش، خشايارشاه پادشاه ايران تصميم گرفت با «استر» دختر يهودي‎ ‎ازدواج كند و او را به ‏عنوان ملكه ايران برگزيند. پس از اين ازدواج، «مردخاي» پسر عموي استر و پيشواي ديني يهوديان ايران به دربار پادشاه راه‎ ‎پيدا ‏مي كند، اما با «هامان» وزير مشرك پادشاه اختلاف نظر پيدا مي كند.”(۲) استر شاه را راضی می‌کند که به کشتار یهودیان دست ‏نزند و هامان را خائن معرفی می‌کند. در نتیجه، هامان به جای مردخای به دار آویخته می‌شود. (۳)‏

حلق آویز کردن همچنان در ایران به عنوان شیوه اصلی مجازات مرگ ادامه یافته و همچنان اجرا می‌شود. امروزه در ایران به ‏نسبت جمعیت بیش از هر نقطه‌ای درجهان، کودکان، زنان و مردان به دار آویخته می‌شوند.(۴)‏

در ایران بسیاری از موارد اعدام مجرمین در ملاء عام انجام می‌گرفت اما از نیمه زمستان ۱۳۸۶ با صدور بخشنامه‌ای از سوی ‏رئیس قوه قضائیه اجرای اعدام در ملاء عام ممنوع اعلام شد. چرای آن را قاضی صفر خاکی، نماینده دادستان در دادگاه کیفری ‏تهران، چنین توضیح می‌دهد که «صدور احكام قصاص و اعدام مبناي شرعي و قانوني داشته و تعطيل ناپذير هستند اما از نظر ‏نحوه اجرا مي‌تواند محل تامل قرار گيرد‎.‎‏»(۵)‏

شیوه‌های حلق آویز کردن‏

چهار شیوه کلی در انجام قتل به روش حلق آویز وجود دارد. (۶)‏

از طناب آویزان کردن و یا بالا کشیدن با طناب دار شیوه ای است که جمهوری اسلامی ایران برای اجرای اعدام در ملاء عام ‏استفاده می کرد و فرد را در حالیکه طناب دار به گردنش انداخته شده بود، با همان طناب از جرثقیل بالا می کشیدند. طالبان نیز از ‏شیوه های مشابهی برای اعدام استفاده ‌نموده و فرد را از جرثقیل یا لوله تانک بالا می‌کشیدند.‏

در اجرای این شیوه‌ نیاز به ساختن چارچوب و یا چوبه دار در وسط خیابان نیست. اجراکنندگان کار خود را راحت کرده و از یک ‏جرثقیل همزمان برای بالا کشیدن و دارزدن استفاده می‌کنند. و جرثقیل یک وسیله نقلیه است که به راحتی آن را به هر نقطه ای از ‏شهر می توان برد. ‏

این شیوه دردناک‌ترین شیوه حلق آویز کردن است. در این شیوه حلق آویز کردن فرد به همان شیوه ای می میرد که در حلق آویز با ‏افت کوتاه در پایین توضیح داده می شود.‏

حلق آویز با افت کوتاه که قربانی وقتی زیرپایش خالی می شود، فقط چند سانتیمتر می‌افتد و در نتیجه بدنش در هوا معلق مانده و ‏وزن او و تقلایی که می کند، باعث می شود که حلقه دار دور گردن او سفت تر شده و وی بر اثر خفگی یا بسته شدن شریان‌های ‏اصلی گردن و یا ایست قلبی به خاطر شوک شریانی بمیرد. فرد ابتدا حدود یک تا سه دقیقه دست و پا می زند و سپس بدنش دچار ‏رعشه و تشنج می شود. گاهی اوقات فشار طناب باعث رفکس شریان و ایست قلبی ناگهانی و مرگ سریع می شود. ‏

چندی پیش برروی اینترنت فیلمی از اعدام یک زن بنام حوریه که شوهرش را به قتل رسانده و دو مرد همدست وی به نامهای ‏فرهاد و رضا که در تابستان ۱۳۸۶ اعدام شدند منتشر شد که نشان می دهد در طی آن دو مرد تقریبا خیلی سریع بالای دار ‏بیحرکت شدند اما زن برای مدتی دست و پا می زد. این به این دلیل نبود که چادر سر وی بوده و طناب دار درست دور گردن وی ‏قرار نگرفته، بلکه به علت شیوه قرون وسطایی حلق َآویز کردن است که دقتی در محاسبه شیوه حلق آویز صورت نگرفته بود. ‏

در همه زندان‌های جمهوری اسلامی ایران از این شیوه که دردناک ترین شیوه حلق آویز است، برای اعدام استفاده می شود. حلق ‏آویز توسط رژیم آلمان نازی نیز معمولا به این شکل انجام می گرفت.(۷)‏

الی وایزل‎ (Elie Weisel) ‎‏ در خاطرات خود از اردوگاه نازی‌ها در کتاب «شب» از دار زدن یک پسربچه می‌گوید که حدود بیش ‏از نیم ساعت به درازا کشید:‏

‏”اینبار، رئیس اردوگاه از ایفای نقش جلاد خودداری کرد. سه افسر نازی جایش را گرفتند.‏

سه زندانی محکوم به مرگ با هم به روی صندلی‌ها قدم گذاشتند. همزمان، سه حلقه دار دور گردن آنها قرار گرفت.‏

دو مرد فریاد زدند: “زنده باد آزادی!” ‏

ولی پسرک ساکت بود.‏

یک نفر پشت سر من به نجوا می‌پرسید: “خدای مهربان کجاست؟ کجاست؟”‏

با فرمان اجرا، سه صندلی از زیر پای آنها کشیده شد.‏

سکوت کامل همه اردوگاه را فرا گرفت.‏

‎ [ …]‎

‎ ‎‏ سپس رژه ما در مقابل قربانیان شروع شد. آن دو مرد دیگر زنده نبودند. زبان‌هایشان، ورم کرده و کبود، از دهانشان بیرون افتاده ‏بود. ولی طناب سوم هنوز تکان می‌خورد: آن کودک، با جثه‌ی سبکش، هنوز داشت نفس می‌کشید…‏

و او بیش از نیم ساعت آنجا معلق بین مرگ و زندگی باقی ماند و در مقابل چشمان ما داشت می‌پژمرد. و ما مجبور بودیم که از ‏فاصله نزدیک به او نگاه کنیم. وقتی که من از مقابل او رد شدم هنوز زنده بود. زبانش هنوز قرمز بود، و چشمانش هنوز خاموش ‏نشده بود.“(۸)‏

خودکشی با طناب دار و قتل های خانگی نیزبه شیوه‎ ‎حلق آویز با افت کوتاه است که با درد و عذاب شدید همراه است.‏

حلق آویز با افت استاندارد که فرد از یک مسافت تعیین شده ای، مثل یک ونیم تا دو متر به پایین می افتد که در نتیجه ممکن است ‏گردنش بشکند. این شیوه در امریکا از اواخر قرن نوزده تا قرن بیستم معمول بود.‏

حلق آویز با افت بلند شیوه ای است که در آن طول ارتفاعی که قربانی با خالی شدن زیر پایش به پایین می افتد، بر ‏اساس قد و وزن و هیکل او محاسبه شده است بطوریکه براثر افتادن گردن وی می شکند. به این ترتیب، قربانی ابتدا بیهوش شده و ‏سپس بر اثر نرسیدن اکسیژن می‌میرد. از آنجاییکه زمان افت در این شیوه کسری از یک ثانیه است، گمان بر اینست که زمان درد ‏و عذاب پیش از مرگ در زمان هوشیاری قربانی بسیارکوتاه است و مرگ کامل در زمان بیهوشی قربانی صورت می‌گیرد. پس از ‏حدود ۶ دقیقه مغز از کار می‌افتد و بدن پس از ده تا پانزده دقیقه بیجان می‌شود. گزارش‌های پس از مرگ زمان‌های بین ۳ تا ۲۵ ‏دقیقه را برای مرگ کامل ثبت کرده‌اند. ‏

وقتی که طناب رها می شود و قربانی می افتد، هیکل وی به خاطر جاذبه به سوی زمین شتاب گرفته و هنوز در حال حرکت رو به ‏پایین است که در جای معینی طناب باعث توقف ناگهانی حرکت گردن و سر وی می‌گردد در حالیکه تنه هنوز به حرکت رو به ‏پایین ادامه می‌دهد. در نتیجه نیروی لازم برای شکستن گردن بوجود می‌آید. هرچه هیکل قربانی کوچک تر باشد، طول طناب ‏بیشتری لازم است که بدن شتاب گرفته و نیروی لازم را ایجاد کند. طول طناب اضافی یا طول مسافت افتادن قربانی معمولا بین ‏یک متر و نیم (برای هیکل خیلی بزرگ) تا دو متر و نیم (برای هیکل ظریف) است. اگر طول طناب و ارتفاعی که قربانی از آن ‏به پایین می افتد خیلی زیاد باشد، نیروی بیش از حد باعث کنده شدن سر از بدن قربانی می‌گردد.‏

در سال ۱۸۶۸ در انگلستان اجرای مجازات به دار آویختن در ملاء عام به خاطر آن که تماشای جان دادن طولانی قربانی در ‏بالای دار برروی مردم و زندانبانان تاثیر منفی داشت، ممنوع شد. مدت کوتاهی پس از آن، یک کفاش انگلیسی به نام ویلیام ماروود ‏‎(William Marwood) ‎‏ در سال ۱۸۷۲ این شیوه را اختراع نمود که محکوم درد و عذاب کمتری بکشد و این شیوه پس از آن در ‏انگلستان و سپس در کشورهای تحت مستعمره انگلیس معمول شد. در زندانهایی که مرگ به این شیوه انجام می گیرد، جدول ‏مخصوصی برای محاسبه طول ارتفاعی که قربانی از آن به پایین می افتد متناسب با وزن و قد وی وجود دارد که این جدول ‏برروی تارنمای جهانی هم قابل دسترسی است .‏

صدام حسین به این شیوه حلق آویز شد.‏

حلق آویز کردن در اروپا و امریکا معمولا در بالای چارچوب دار ‏‎(gallows)‎‏ انجام می گرفته که هم دارای ارتفاع و مناسبی برای ‏تماشای عموم بوده و هم مرگ به شیوه پرش بلند انجام می گرفته است. پایین پای متهم یک دریچه قرار داشته که پس از انداختن ‏طناب دار دور گردن وی، آن دریچه باز شده و قربانی به پایین می افتاده است.‏