مرگ براثر حلق آویز چگونه رخ میدهد
شکنجه ای که همراه دارزدن و حلق آویز کردن به قربانی اعمال میشود تا کنون مورد توجه هیچیک از مقامات قضائی و حقوقدانان کشور ما قرار نگرفته است.
از آنجایی که «اعدام» بالاترین مجازات است، شکنجههای ضمن به قتل رسیدن قربانی قوه قضائیه اصلا به حساب نمی آید. انتخاب شیوه قتل توسط قانون به عهده قاضی گذاشته شده است تا به میل خویش تیرباران، حلق آویز، یا به صلیب کشیدن را اختیار کند. درد و عذابی که ناشی از شیوه مشخص اجرای قتل است، شکنجهای است که در سیستم مجازات قضایی – و متاسفانه در میان حقوقدانان نیز – اصلا به حساب نمی آید. این در حالی است که معمولترین شیوه اعدام در ایران حلق آویز است و بیش از یک قرن است که شیوه ساده حلق آویز بسیار سریع و بدون عذاب خفگی برای قربانی روشن و مشخص و تدوین شده است.
سالانه بیش از ۳۰۰ نفر درایران اعدام میشوند، بیش از سیصد فقره قتل زیر عنوان «قصاص» و «اعدام» توسط قوه قضائیه انجام می گیرد. و سخنگوی قوه قضائیه، آقای علیرضا جمشیدی، میگوید که این رقم «زیاد نیست»! (۱). شاید به این دلیل که با تصویب لایحه مجازات اسلامی که مجازات «اعدام» را برای ارتداد و جادوگری و … در نظر گرفته است پیش بینی می شود که این رقم افزایش یابد.
در مبارزه با اعدام باید با همه جنبههای آن مبارزه کرد: هم با قتل برنامه ریزی شدهای به نام «اعدام»، و هم با شکنجهی همراه قتل.
گرچه بحث دربارهی جزئیات این شکنجه و تشریح مکانیزم جان دادن دلپذیر نیست، اما بس ضروری است – ولو بطور خیلی خلاصه – که مطرح گردد چرا که باید از آنچه که بطور متوسط تقریبا هرروز بر یکی از شهروندان این کشور میرود، آگاه باشیم. حتی اگر این همه تنها بر یک نفر رود، باز باید از آن آگاه باشیم. آگاهی است که مسئولیت را به دنبال می آورد. گرچه چشم بستن به روی واقعیت باری از مسئولیت ما نمی کاهد!
مجازات باستانی ایرانی
حلق آویز کردن و به دار آویختن یکی از شیوه های قدیمی مجازات مرگ است. باستانیترین اثر این مجازات شاید به کشور ایران برمیگردد. “در حدود 2400 سال پيش، خشايارشاه پادشاه ايران تصميم گرفت با «استر» دختر يهودي ازدواج كند و او را به عنوان ملكه ايران برگزيند. پس از اين ازدواج، «مردخاي» پسر عموي استر و پيشواي ديني يهوديان ايران به دربار پادشاه راه پيدا مي كند، اما با «هامان» وزير مشرك پادشاه اختلاف نظر پيدا مي كند.”(۲) استر شاه را راضی میکند که به کشتار یهودیان دست نزند و هامان را خائن معرفی میکند. در نتیجه، هامان به جای مردخای به دار آویخته میشود. (۳)
حلق آویز کردن همچنان در ایران به عنوان شیوه اصلی مجازات مرگ ادامه یافته و همچنان اجرا میشود. امروزه در ایران به نسبت جمعیت بیش از هر نقطهای درجهان، کودکان، زنان و مردان به دار آویخته میشوند.(۴)
در ایران بسیاری از موارد اعدام مجرمین در ملاء عام انجام میگرفت اما از نیمه زمستان ۱۳۸۶ با صدور بخشنامهای از سوی رئیس قوه قضائیه اجرای اعدام در ملاء عام ممنوع اعلام شد. چرای آن را قاضی صفر خاکی، نماینده دادستان در دادگاه کیفری تهران، چنین توضیح میدهد که «صدور احكام قصاص و اعدام مبناي شرعي و قانوني داشته و تعطيل ناپذير هستند اما از نظر نحوه اجرا ميتواند محل تامل قرار گيرد.»(۵)
شیوههای حلق آویز کردن
چهار شیوه کلی در انجام قتل به روش حلق آویز وجود دارد. (۶)
از طناب آویزان کردن و یا بالا کشیدن با طناب دار شیوه ای است که جمهوری اسلامی ایران برای اجرای اعدام در ملاء عام استفاده می کرد و فرد را در حالیکه طناب دار به گردنش انداخته شده بود، با همان طناب از جرثقیل بالا می کشیدند. طالبان نیز از شیوه های مشابهی برای اعدام استفاده نموده و فرد را از جرثقیل یا لوله تانک بالا میکشیدند.
در اجرای این شیوه نیاز به ساختن چارچوب و یا چوبه دار در وسط خیابان نیست. اجراکنندگان کار خود را راحت کرده و از یک جرثقیل همزمان برای بالا کشیدن و دارزدن استفاده میکنند. و جرثقیل یک وسیله نقلیه است که به راحتی آن را به هر نقطه ای از شهر می توان برد.
این شیوه دردناکترین شیوه حلق آویز کردن است. در این شیوه حلق آویز کردن فرد به همان شیوه ای می میرد که در حلق آویز با افت کوتاه در پایین توضیح داده می شود.
حلق آویز با افت کوتاه که قربانی وقتی زیرپایش خالی می شود، فقط چند سانتیمتر میافتد و در نتیجه بدنش در هوا معلق مانده و وزن او و تقلایی که می کند، باعث می شود که حلقه دار دور گردن او سفت تر شده و وی بر اثر خفگی یا بسته شدن شریانهای اصلی گردن و یا ایست قلبی به خاطر شوک شریانی بمیرد. فرد ابتدا حدود یک تا سه دقیقه دست و پا می زند و سپس بدنش دچار رعشه و تشنج می شود. گاهی اوقات فشار طناب باعث رفکس شریان و ایست قلبی ناگهانی و مرگ سریع می شود.
چندی پیش برروی اینترنت فیلمی از اعدام یک زن بنام حوریه که شوهرش را به قتل رسانده و دو مرد همدست وی به نامهای فرهاد و رضا که در تابستان ۱۳۸۶ اعدام شدند منتشر شد که نشان می دهد در طی آن دو مرد تقریبا خیلی سریع بالای دار بیحرکت شدند اما زن برای مدتی دست و پا می زد. این به این دلیل نبود که چادر سر وی بوده و طناب دار درست دور گردن وی قرار نگرفته، بلکه به علت شیوه قرون وسطایی حلق َآویز کردن است که دقتی در محاسبه شیوه حلق آویز صورت نگرفته بود.
در همه زندانهای جمهوری اسلامی ایران از این شیوه که دردناک ترین شیوه حلق آویز است، برای اعدام استفاده می شود. حلق آویز توسط رژیم آلمان نازی نیز معمولا به این شکل انجام می گرفت.(۷)
الی وایزل (Elie Weisel) در خاطرات خود از اردوگاه نازیها در کتاب «شب» از دار زدن یک پسربچه میگوید که حدود بیش از نیم ساعت به درازا کشید:
”اینبار، رئیس اردوگاه از ایفای نقش جلاد خودداری کرد. سه افسر نازی جایش را گرفتند.
سه زندانی محکوم به مرگ با هم به روی صندلیها قدم گذاشتند. همزمان، سه حلقه دار دور گردن آنها قرار گرفت.
دو مرد فریاد زدند: “زنده باد آزادی!”
ولی پسرک ساکت بود.
یک نفر پشت سر من به نجوا میپرسید: “خدای مهربان کجاست؟ کجاست؟”
با فرمان اجرا، سه صندلی از زیر پای آنها کشیده شد.
سکوت کامل همه اردوگاه را فرا گرفت.
[ …]
سپس رژه ما در مقابل قربانیان شروع شد. آن دو مرد دیگر زنده نبودند. زبانهایشان، ورم کرده و کبود، از دهانشان بیرون افتاده بود. ولی طناب سوم هنوز تکان میخورد: آن کودک، با جثهی سبکش، هنوز داشت نفس میکشید…
و او بیش از نیم ساعت آنجا معلق بین مرگ و زندگی باقی ماند و در مقابل چشمان ما داشت میپژمرد. و ما مجبور بودیم که از فاصله نزدیک به او نگاه کنیم. وقتی که من از مقابل او رد شدم هنوز زنده بود. زبانش هنوز قرمز بود، و چشمانش هنوز خاموش نشده بود.“(۸)
خودکشی با طناب دار و قتل های خانگی نیزبه شیوه حلق آویز با افت کوتاه است که با درد و عذاب شدید همراه است.
حلق آویز با افت استاندارد که فرد از یک مسافت تعیین شده ای، مثل یک ونیم تا دو متر به پایین می افتد که در نتیجه ممکن است گردنش بشکند. این شیوه در امریکا از اواخر قرن نوزده تا قرن بیستم معمول بود.
حلق آویز با افت بلند شیوه ای است که در آن طول ارتفاعی که قربانی با خالی شدن زیر پایش به پایین می افتد، بر اساس قد و وزن و هیکل او محاسبه شده است بطوریکه براثر افتادن گردن وی می شکند. به این ترتیب، قربانی ابتدا بیهوش شده و سپس بر اثر نرسیدن اکسیژن میمیرد. از آنجاییکه زمان افت در این شیوه کسری از یک ثانیه است، گمان بر اینست که زمان درد و عذاب پیش از مرگ در زمان هوشیاری قربانی بسیارکوتاه است و مرگ کامل در زمان بیهوشی قربانی صورت میگیرد. پس از حدود ۶ دقیقه مغز از کار میافتد و بدن پس از ده تا پانزده دقیقه بیجان میشود. گزارشهای پس از مرگ زمانهای بین ۳ تا ۲۵ دقیقه را برای مرگ کامل ثبت کردهاند.
وقتی که طناب رها می شود و قربانی می افتد، هیکل وی به خاطر جاذبه به سوی زمین شتاب گرفته و هنوز در حال حرکت رو به پایین است که در جای معینی طناب باعث توقف ناگهانی حرکت گردن و سر وی میگردد در حالیکه تنه هنوز به حرکت رو به پایین ادامه میدهد. در نتیجه نیروی لازم برای شکستن گردن بوجود میآید. هرچه هیکل قربانی کوچک تر باشد، طول طناب بیشتری لازم است که بدن شتاب گرفته و نیروی لازم را ایجاد کند. طول طناب اضافی یا طول مسافت افتادن قربانی معمولا بین یک متر و نیم (برای هیکل خیلی بزرگ) تا دو متر و نیم (برای هیکل ظریف) است. اگر طول طناب و ارتفاعی که قربانی از آن به پایین می افتد خیلی زیاد باشد، نیروی بیش از حد باعث کنده شدن سر از بدن قربانی میگردد.
در سال ۱۸۶۸ در انگلستان اجرای مجازات به دار آویختن در ملاء عام به خاطر آن که تماشای جان دادن طولانی قربانی در بالای دار برروی مردم و زندانبانان تاثیر منفی داشت، ممنوع شد. مدت کوتاهی پس از آن، یک کفاش انگلیسی به نام ویلیام ماروود (William Marwood) در سال ۱۸۷۲ این شیوه را اختراع نمود که محکوم درد و عذاب کمتری بکشد و این شیوه پس از آن در انگلستان و سپس در کشورهای تحت مستعمره انگلیس معمول شد. در زندانهایی که مرگ به این شیوه انجام می گیرد، جدول مخصوصی برای محاسبه طول ارتفاعی که قربانی از آن به پایین می افتد متناسب با وزن و قد وی وجود دارد که این جدول برروی تارنمای جهانی هم قابل دسترسی است .
صدام حسین به این شیوه حلق آویز شد.
حلق آویز کردن در اروپا و امریکا معمولا در بالای چارچوب دار (gallows) انجام می گرفته که هم دارای ارتفاع و مناسبی برای تماشای عموم بوده و هم مرگ به شیوه پرش بلند انجام می گرفته است. پایین پای متهم یک دریچه قرار داشته که پس از انداختن طناب دار دور گردن وی، آن دریچه باز شده و قربانی به پایین می افتاده است.
در همه موارد حلق آویز، قلب تا دقایقی پس از مرگ مغزی به ضربان ادامه می دهد. از این رو فرد را بالای دار نگاه می دارند تا مرگ وی کامل شود.
(۱)
http://www.reuters.com/article/latestCrisis/idUSL15001646
(۲)
http://www.chn.ir/news/?Section=2&id=7109
(۳)
http://nasb.scripturetext.com/esther/7.htm
(۴)گزارشهای عفو بین الملل:
http://hright.iran-emrooz.net/index.php?/hright/more/16084
http://hright.iran-emrooz.net/index.php?/hright/more/13306/
(۵)
http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1081997
(۶) در این بخش از مطالب گوناگون روی تارنمای جهانی بویژه این سایت کمک گرفته شده است:
http://www.capitalpunishmentuk.org
(۷) برای دیدن تصویری از حلق آویز توسط نازی ها می توانید به این سایت مراجعه کنید:
http://www.einsatzgruppenarchives.com/documents/hanging.html
(۸) فکر نمی کنم که این کتاب به فارسی ترجمه شده باشد.
Night, by Elie Weisel, Hall and Wang, pp 64-65