انکار ایران و اصرار اروپا درباره سنگسار
پنجشنبه ٤ آبان ١٣٨٥
خانم آزاده کیان دارای درجه دکترا در رشته جامعه شناسی سیاسی-تاریخی از دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در لوس آنجلس بوده و هم اکنون به عنوان استاد علوم سیاسی در دانشگاه پاریس مشغول به کار است. ایشان در ۱۲ سال گذشته در كار پژوهش فعال بوده و تا کنون بیش از هشتاد مقاله و هشت کتاب، شامل یک کتاب به زبان انگلیسی و هفت کتاب به زبان فرانسه، در باره مسائل زنان و مسائل سیاسی در دوران پیش و پس از انقلاب ایران نوشته است.
اين هفته خانم الهام امين‌زاده، نايب رييس كميته‌ی روابط خارجی كميسيون امنيت ملی مجلس شورای اسلامی، در جمع خبرنگاران در خصوص سفر خود و هيات پارلمانی ايران به بروكسل توضيح داد. به نظر می‌رسد كه كميته زنان و برابری جنسيتی پارلمان اروپا درباره سنگسار در ايران از ايشان توضيح خواسته و خانم امين‌زاده به خبرنگاران چنين گزارش داده كه ايشان گويا توانسته پارلمان اروپا را متقاعد كند كه چنين مساله‌ای – صدور و اجرای احكام سنگسار – در ايران وجود ندارد. لطفا در اينباره توضيح دهيد كه ادعای ايشان تا چه حد حقيقت دارد و اروپايی‌ها به چه ميزان در اين مورد قانع شده‌اند؟
آزاده كيان: ببينيد، به نظر نمی‌رسد كه خانم امين‌زاده توانسته باشد پارلمان اروپا را قانع كرده باشد كه سنگسار در ايران ملغی شده است چرا كه گزارشی را كه توسط كميته روابط خارجی پارلمان اروپا با عنوان «وضعيت حقوق بشر در ايران» در سه روز گذشته و پس از ديدار خانم امين‌زاده با مقامات اروپايی تهيه شده من در دست دارم كه در آن موارد نقض حقوق بشر در ايران و از جمله سنگسار قيد شده است. اين گزارش مربوط به بخش سياستگزاری پارلمان اروپاست كه بطور مرتب چند بار در سال گزارشی از وضعيت حقوق بشر در ايران را تهيه می‌كنند كه در ميان همه اعضای پارلمان اروپا پخش می‌شود. منظور از اين گزارش‌ها اين است كه تلاش شود كه در گفتگو با دولت‌های مختلف و از جمله در مذاكراتی كه با ايران دارند، موارد نقض حقوق بشر را به ايران گوشزد كنند و خواستار رفع توقيف از روزنامه‌ها و افراد شوند.
گزارشی كه در دست من است شامل ۱۴ صفحه است و نسبتا كامل است. اين گزارش وضعيت نقض حقوق بشر در ايران از تابستان ۲۰۰۶ تا اكنون را در بر می‌گيرد. در اين گزارش كه بالطبع به گزارش‌های سازمان‌های مختلف از جمله خبرنگاران بدون مرز اشاره شده است، راجع به خبرنگاران زندانی يا توقيف نشريات صبحت می‌شود. انواع و اقسام موارد نقض حقوق بشر از دستگيری خبرنگاران و افرادی كه به دلايل سياسی محكوم به اعدام شده‌اند، از جمله در حوادث اهواز، نام شماری از فعالين اهل آذربايجان و كردستان در اين گزارش آمده. حتی آنجا كه به اقليت‌های دينی مثل بهايی‌ها مربوط می‌شود و زندانی شدن آيت‌الله كاظمينی بروجردی صحبت می‌شود و ذيل همين گزارش به مورد ۹ زنی كه به سنگسار محكوم شده‌اند، به طور مفصل اشاره شده است. اسامی اين خانمها آمده. در نتيجه از آنچايی كه اين گزارش پس از ملاقات خانم امين‌زاده تهيه شده به نظر می‌رسد كه پارلمان اروپا خيلی تحت تاثير اين ملاقات نبوده است.
از طرف ديگر همين مركز باز يك ليست تهيه كرده و اين ليست روز گذشته، سه‌شنبه، در سطح پارلمان اروپا پخش شد. اين ليست شامل كسانی است كه پارلمان اروپا بايد در موردشان به فوريت اقدام كند. ليست افرادی كه در بمبگذاری اهواز به مرگ محكوم شده‌اند، كبری رحمانپور و ديگران كه وارد جزئيات نمی‌خواهيم بشويم. افرادی كه در كودكی و زير ۱۸ سال مرتكب جرم شده‌اند، دلارا دارابی و نازنين و موارد ديگر هست. از طرف ديگر می‌زسيم به اسامی ٩ زنی كه به سنگسار محكوم شده‌اند، پريسا، ايران، خيريه، شمامه قربانی، كبری نجار، صغری، فاطمه، اشرف كلهری و حاجيه اسماعيلوند و در مورد هركدام يك پاراگراف توضيح داده شده است كه در چه شهری و چه زمانی و به چه علتی دستگير شده‌اند و به چه جرمی به سنگسار محكوم شده‌اند، و نيز نام دو مرد ذكر شده است، عبدالله فريور و نجف ا.
باز در همين ليستی كه ديروز پخش شد اسامی ژورناليست‌هايی آمده كه به جرم‌های مختلف محكوم شده‌اند و اين گزارش خواستار آن شده كه اتحاديه اروپا در اين موارد اقدام كند. از طرف ديگر اسامی مدافعين حقوق بشر است كه به همين دليل زندانی شده‌اند و برخی مثل سلطانی در آزادی مشروط بسر می‌برند و ممكن است دوباره دستگير شوند. در مورد آزادی موسوی خوئينی هم نوشته‌اند كه با قرار وثيقه آزاد شد. ژورناليست‌های كرد مثل سعيد ساعدی كه اوت پارسال دستگر شده و با وثيقه سنگين آزاد شده است. همچنين سالك كرمانی، رضا عباسی از آذری‌ها هستند.
دو مورد هم هست كه پارلمان اروپا روی آنها تاكيد كرده، دو نفر به نامهای فرشيد يداللهی و اميد بهروزی كه حقوقدان هستند و بخاطر صوفی‌های قم فعاليت داشته‌اند و بر اساس اين گزارش به يك سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق محكوم شده‌اند چون كه از دراويش گناباد دفاع كرده‌اند.
از طرف ديگر اسامی كسانی است كه به دلايل سياسی بطور مشخص زندانی شده‌اند و در زندان درگذشته‌اند، اكبر محمدی و ولی‌الله فيض مهدوی. همچنين از گرفتار شدن احمد باطبی صحبت شده كه ايشان به احتمال زياد تحت شكنجه است و بايد اقدام شود. عباس لسانی كه در زندان اردبيل است و به يك سال زندان به جرم تبليغات عليه رژيم محكوم شده كه در ژوئن امسال دستگير شده. آقای علی خدابدخشی كه به نام الياس يكانلی هم شناخته شده از فعالين سياسی آذری هست كه ماه ژوئن دستگير شده و ظاهرا هم شكنجه شده. ديگر عابد قوانچه و ياشار قاجار كه فعلا با قرار وثيقه آزاد شده‌اند، همينطور منصور اسانلو و عده زياد ديگری كه من همه اسم ها را در اينجا نمی‌گويم. نيز به دانشجويانی كه بخاطر دلايل سياسی از حق تحصيل محروم شده‌اند اشاره شده، از حدود ۱۷ دانشجو اسم برده شده كه از تحصيل محروم شده‌اند و نيز ۵۴ دانشجوی ديگر كه زمانی بهشان اجازه ثبت نام داده شد كه امضا دادند كه ديگر در فعاليت‌های سياسی شركت نخواهند كرد.
در مجموع اين گزارش به نظر من كامل است و با اطلاعات موثق از منابع گوناگون تهيه شده است. در همين گزارش آمده كه ايران در دو مورد نقض حقوق بشر رتبه اول را دارد. يكی اينكه در خاورميانه ايران بالاترين رقم روزنامه نگاران زندانی را دارد. ديگر اينكه در سال ۲۰۰۵ آمار اعدام‌ها در ايران پس از چين بالاترين رقم بوده است.
خانم الهام امين‌زاده، نماينده مجلس هفتم، همچنين در اين سفر به پارلمان اروپا اطمينان داده است كه حكم سنگسار با دستور آيت الله شاهرودی به ديگر احكام تغزيری تبديل شده است. اين ادعايی است كه مقامات ايرانی در زمستان ۱۳۸۱ نيز به مقامات اروپايی داده بودند ولی از آنجايی كه دستور آقای شاهرودی به قانون تبديل نشده، می‌بينيم كه سنگسار ادامه يافته است. به نظر شما مقامات اروپايی روی مساله تغيير قانون به منظور تضمين پايان دادن به سنگسار تاكيد دارند؟
آزاده كيان: مقامات اروپايی همانطور كه درباره برابری خون‌بهای اقليت‌های مذهبی، مسيحيان و زرتشتيان و كليميان خيلی پافشاری داشتند و بالاخره هم موفق شدند مقامات ايرانی را تشويق كنند كه به شكل قانون درآيد، الان هم تلاش آنها بر اين است كه در مورد قانون سنگسار چنين عمل شود. البته اتحاديه اروپا نمی‌تواند بطور مستقيم به مجلس قانونگزاری ايران فشار وارد كند اما در خلال مذاكرات سعی می‌شود كه در ضمن مذاكرات از طريق صحبت كردن در مورد افرادی كه به سنگسار محكوم شده‌اند، و يا عليرغم اينكه دستور لغو سنگسار توسط آقای شاهرودی صادر شده سنگسار شده‌اند، سعی می‌كنند به مقامات ايرانی بگويند كه اين را بايد به شكل قانون درآورد كه ديگر قضاتی در شهرستانها بر خلاف دستور شاهردوی حكم صادر نكنند. اما پارلمان اروپا هيچ دخالت مستقيمی در قانونگذاری ايران نمی‌تواند داشته باشد و فقط می‌تواند تشويق كند.
مشكلی كه در اين ميان هست و از پارلمان اروپا هم درباره نقض حقوق بشر در ايران می‌شنويد اين است كه دولت احمدی‌نژاد توجه جدی به افكار عمومی در غرب نشان نمی‌دهد. در دولت سابق از آنجاييكه سياست خاتمی بازگرداندن ايران به جامعه بين‌المللی بود، افراد در اتحاديه اروپا اذعان دارند كه مقامات ايرانی در مذاكرات بيشتر به حقوق بشر حساسيت نشان می‌دادند و اگر پارلمان اروپا در مورد خاصی پافشاری می‌كرد فردی آزاد شود، به آن توجه می‌شد. دستور منع اجرای سنگسار هم كه توسط قوه قضائيه صادر شد در رابطه با همين سياست كلی بود. اما پارلمان اروپا امروز می‌گويد كه دولت فعلی به هيچوجه آن سياست‌های قبلی را ندارد و در واقع گوش شنوايی برای شنيدن تقاضاهای اروپا برای رعايت حقوق بشر ندارد. يعنی بخش حقوق بشر پارلمان اروپا فكر می كند كه دولت فعلی اساسا عكس العمل مناسبی نسبت به نقض حقوق بشر نشان نمی‌دهد.
اين امر تا چه حد به نظر شما ناشی از ماهيت اين دولت و به چه ميزان متاثر از بحران هسته‌ای است؟
آزاده كيان: ماهيت دولت فعلی، صرف نظر از مساله هسته‌ای، با ماهيت دولت قبلی متفاوت است چون اين دولت دغدغه‌ی ادغام ايران در جامعه بين‌المللی را ندارد و آنقدر برايش مهم نيست كه اروپايی‌ها و امريكايی‌ها راجع به ايران چه فكر می‌كنند. در حاليكه دولت خاتمی برايش مهم بود كه افكار عمومی در غرب راجع به عملكردش چگونه فكر می‌كنند و وقتی كه پارلمان اروپا درباره حقوق بشر گوشزد می‌كرد توجه نشان می‌دادند.
البته بالطبع مساله هسته‌ای هم مزيد بر علت شده، اما در پارلمان اروپا افرادی كه در بخش حقوق بشر فعال هستند در مساله هسته‌ای دخالت ندارند. آنچه در گفتمان آنهاست اين است كه ما تحت تاثير مساله هسته‌ای نيستيم، موارد نقض حقوق بشر را گوشزد كرده‌ايم و در ميان می‌گذاريم و از خلال مذاكره می‌خواهيم كه كمتر حقوق بشر را نقض كنند.
به نظر شما مقامات ايرانی تا كی می‌توانند با سياست شترسواری دولادولا به سنگسار ادامه دهند و در داخل كشور سنگسار را اجرا كنند در حاليكه در مقابل جهانيان از آن شرمنده‌اند و آن را كتمان می‌كنند؟
آزاده كيان: تا زمانی كه جهانيان و بخصوص كشورهايی مثل اتحاديه اروپا و كشورهايی كه ادعای دفاع از حقوق بشر را دارند جشم بر موارد نقض حقوق بشر ببندند و يا سعی كنند كه بخاطر دلايل تجاری، مالی، اقتصادی از اين موارد چشم پوشی كنند مقامات ايرانی هم به اين كار ادامه خواهند داد. اروپايی‌ها و بسياری كشورهای ديگر در ايران نمايندگی دارند و از موارد سنگسار در ايران مطلع می‌شوند و در نتيجه درست است كه دولت ايران سعی می‌كند منكر وجود اين موارد شود ولی جهانيان دير يا زود آگاه می‌شوند.
مهم اين است كه دولتها بخاطر دلايل اقتصادی و سياسی چشم نبندند و فشار را زيادتر كنند. غليرغم تفاوت ماهوی احمدی نژاد و خاتمی، ايران هنوز نياز به سرمايه‌گذاری خارجی و ادامه مذاكرات با كشورهای غربی دارد. كشورهای غربی به ضررشان است كه ايران ايزوله شود. كشورهايی كه داعيه دفاع از حقوق بشر دارند بايد اين فشار را ادامه دهند. می‌توان نمونه‌هايی را ارائه داد كه كارساز است حتی اگر دولتی كمتر از دول ديگر نسبت به حقوق بشر حساسيت داشته باشد.
اصولا افكار عمومی در اروپا تا چه حد با مساله سنگسار در ايران آشناست؟ و فكر می‌كنيد چرا ما برای آشنا ساختن افكار عمومی به عمق اين فاجعه تا كنون موفق نبوده‌ايم؟
آزاده كيان: به نظر می‌رسد كه افكار عمومی بيش از پيش حول مسائلی كه به نام اسلام بر زنان و مردان ميرود حساسيت پيدا می‌كنند. در واقع يك مقداری شايد افكار عمومی كمتر مطلع هستند به خاطر كم‌كاری كسانی كه در مورد اين كشورها كار می‌كنند. يك مقداری هم به خود اين ممالك برمی‌گردد. در مورد خاص ايران تا چند ماه قبل حتی در خود ايران هم شما خيلی تحرك برعليه سنگسار نمی‌ديديد و در واقع مقداری فرهنگ مسلط ظاهرا پذيرفته كه بخصوص زن متاهل كه با مرد ديگر رابطه برقرار می‌كنند محكوم به همچين مجازاتی شوند. وقتی كه افكار عمومی خود آن كشور بسيج نباشد، كمتر می‌توان انتظار داشت كشورهای ديگر بسيج شوند. معمولا وقتی جنبشی پا می‌گيرد، كشورهای ديگر از آن دفاع می‌كنند. مثلا جنبش زنان كه وجود دارد، افكار عمومی از آن حمايت می‌كند. يكی از دلايل همين است. در نيجريه ۲ مورد سنگسار بود كه حول آن در نيجريه خيلی بسيج صورت گرفت و در همه رسانه‌های گروهی غربی حول اين موضوع تبليغات صورت گرفت.
فكر می‌كنيد در كشور ايران مبارزه با سنگسار چگونه می‌تواند تاثيرگذار باشد؟
آزاده كيان: من فكر می‌كنم اولا خيلی بجا بود كه اين مبارزه آغاز شود و اينكه وكلای ايرانی كه مدافعين افراد محكوم به سنگسار هستند و مدافعين حقوق بشر در ايران با هم اين كمپين را راه بيندازند با توجه به اين شناخت كه سنگسار بهيچوجه در قرآن نيامده است. در آيات قرآن درباره زنا هيچ كجا حكم سنگسار برای زن و مرد نيامده. به همين دليل حكم سنگسار می‌تواند از قانون حذف شود. اينكه اين كمپين با اين نظر كه به رئيس قوه قضائيه رو كرده می‌تواند راهگشاتر باشد و بهتر در داخل ايران پذيرفته شود.
از طرف ديگر هماهنگی كمپين با زنان در كشورهای مسلمان مثل پاكستان و اندونزی به نظر من مهم است چرا كه اين همبستگی می‌بايستی وجود داشته باشد و نيز ارتباط افرادی كه در كمپين در ايران فعال هستند با عده‌ای از ايرانيان خارج كشور كه تخصص‌شان مسائل زنان است و با قوانين ايران و مشكلات زنان آشنايی دارند امر مثبتی هست. اگر بخواهيم قوانينی را كه در مغايرت با حقوق زنان وجود دارند تعديل يا عوض شوند بايد بهرحال با نوعی شناخته سنت‌ها و قوانين ايران و نيز قوانين بين‌المللی مثل كنوانسيون‌ها كه برخی شان را ايران هم امضا كرده همراه باشد. افرادی می‌توانند اين شناخت را داشته باشند كه به شكل علمی فعال باشند.
كنوانسيون‌های مختلفی كه ايران امضا كرده ولی قوانين ايران بر ضد آنهاست اين تضاد را می‌بايست به مقامات ايران گوشزد كرد و اينكه قوانين بين‌المللی بايد بر قوانين داخلی تفوق داشته باشد. از طريق نشان دادن همين تناقض‌هاست كه دولت می‌تواند قوانين داخلی را تغيير دهد. به همين دليل فكر می‌كنم درست است كه اين كمپين مبارزه با سنگسار دير آغاز شده و دهها نفر در سالهای پس از انقلاب سنگسار شدند، اما بجاست و اينكه اصولا يك كمپين يك هدف مشخص داشته باشد اين بسيار تاثير مثبت‌تری خواهد داشت. يعنی اينكه بطور مشخص راجع به حذف سنگسار باشد تا اينكه كمپين بخواهد كلا از بيخ و بن همه چيز را عوض كند. و چون اين كمپين در داخل كشور است و با همكاری خانمها و آقايانی كه دست‌اندركارند حول تغيير قانون سنگسار بسيار موفق تر می‌تواند باشد تا اينكه بخواهد همه چيز را بكلی عوض كند كه قابل پذيرش و قابل انجام نيست.
خانم كيان، از همكاری شما به خاطر اين گفتگو سپاسگزارم.
About The Author
